JAK NAGRYWAĆ I MIKSOWAĆ GITARY AKUSTYCZNE?
Reprodukcja dźwięku gitary akustycznej stanowi inny zestaw wyzwań niż w przypadku gitary elektrycznej. Gdy mówimy o rejestrowaniu gitar elektrycznych, przede wszystkim koncentrujemy się na uchwyceniu znakomitego brzmienia ze wzmacniacza. W przypadku gitar akustycznych nasza uwaga jest skupiona na brzmieniu samego instrumentu, a to z kolei otwiera zupełnie nowy świat rozważań na temat końcowego rejestrowania dźwięku.
Reprodukcja dźwięku gitary akustycznej stanowi inny zestaw wyzwań niż w przypadku gitary elektrycznej. Gdy mówimy o rejestrowaniu gitar elektrycznych, przede wszystkim koncentrujemy się na uchwyceniu znakomitego brzmienia ze wzmacniacza. W przypadku gitar akustycznych nasza uwaga jest skupiona na brzmieniu samego instrumentu, a to z kolei otwiera zupełnie nowy świat rozważań na temat końcowego rejestrowania dźwięku.
Jeśli posiadamy gitarę akustyczną z wbudowanym przetwornikiem, na przykład piezoelektrycznym, możemy pokusić się jedynie o podłączenie do naszego interfejsu audio i rozpoczęcie nagrywania. Chociaż system przetwornika pozwala ograniczyć ryzyko sprzężeń zwrotnych na scenie, należy pamiętać, że każda część instrumentu wytwarza dźwięk o innym charakterze. Zaczynając od górnej płyty rezonansowej i otworu rezonansowego po dźwięk przesuwanych palców po strunach – na znakomite brzmienie gitary akustycznej składa się zdecydowanie więcej czynników, niż może nam się to wydawać na pierwszy rzut oka. System przetwornika pozwala nam przekazać jedynie małą część znacznie większego obrazu. Jedynie mikrofon potrafi uchwycić prawdziwą różnorodność brzmienia instrumentu akustycznego oraz akustyki pomieszczenia, w którym jest on używany.
W tym artykule przedstawimy informacje dotyczące sposobów uzyskania najlepszego możliwego dźwięku naszego instrumentu i podzielimy się kilkoma poradami na temat miksowania w kontekście całego zarejestrowanego materiału.
PRZYGOTOWANIA DO NAGRYWANIA
Zanim przejdziemy do zagadnień związanych z rejestrowaniem dźwięku gitary akustycznej, najpierw musimy przekazać kilka elementarnych zasad. Jak już zostało to powiedziane wcześniej w innych artykułach, i zostanie powiedziane jeszcze raz tutaj, źródło dźwięku (czyli nasz instrument) jest w tym wszystkim najważniejsze. Powinniśmy poświęcić odpowiednio dużo czasu, aby doprowadzić nasz instrument do najlepszej formy. Obowiązkowo musimy wymienić struny na nowe, a również bardzo poważnie powinniśmy rozważyć, czy nie oddać naszej gitary do profesjonalnego lutnika, aby ustawił instrument w możliwie najlepszy sposób. To może zagwarantować uzyskanie najlepszych rezultatów.
Prace konfiguracyjne powinny dotyczyć zarówno ustawienia odpowiedniej akcji, jak również właściwej intonacji. W przypadku gitary akustycznej ten proces obejmuje zarówno ustawienie odpowiedniego łuku wygięcia szyki, głębokości nacięć siodełka szyjki, jak również wysokości siodełka mostka. Chociaż część z tych czynności możemy wykonać osobiście, gruntowne regulacje i ewentualne korekty powinniśmy zlecić profesjonalnemu lutnikowi. Nasza porada jest taka: oceńmy sami, jak nasza gitara brzmi i jak się na niej gra po wymianie strun. Jeśli stwierdzimy, że instrument wymaga regulacji, których sami nie jesteśmy w stanie przeprowadzić, to najlepiej będzie zasięgnąć wcześniej porady u profesjonalisty.
Może też się zdarzyć, że gdy nasza gitara niezbyt nadaje się do nagrań studyjnych, warto rozważyć wynajęcie lub pożyczenie lepszego instrumentu. Warto przyjąć jako nadrzędną zasadę, że niemożliwe jest skorygowanie źródła dźwięku niskiej jakości po jego nagraniu. Każda próba uzyskania akceptowalnych wyników przez interwencyjne stosowanie korekcji barwy czy użycia korekcji widma będzie niezwykle czasochłonna, a w wielu przypadkach i tak nie zapewni zadowalających rezultatów.
WYBÓR MIKROFONU
Gdy gitara jest już w najlepszej kondycji, możemy zacząć rozważać kwestię wyboru mikrofonów. Możemy przyjąć jako generalną zasadę, że mikrofon dynamiczny dość rzadko pozwala uzyskać wierne brzmienie gitary akustycznej. Ze swej natury gitary akustyczne są bogate w wysokie częstotliwości i z tego powodu wybór dobrej jakości mikrofonu pojemnościowego zapewne przyniesie bardziej satysfakcjonujące rezultaty.
MIKROFON WIELKOMEMBRANOWY CZY Z MAŁĄ MEMBRANĄ?
Uogólniając zagadnienie, mikrofony z małą membraną mają mniejszą bezwładność i mogą w konsekwencji lepiej reagować na transjenty w paśmie wysokich częstotliwości. Z tego też powodu mikrofony pojemnościowe z małą membraną są znakomitym wyborem, jeśli chcemy uzyskać żywy i pełen szczegółów dźwięk gitary akustycznej. Ale wcale nie oznacza to, że nie możemy uzyskać świetnego dźwięku używając mikrofonu wielkomembranowego. Z tego względu, że duża membrana ma większą masę, uzyskiwane brzmienie jest bardzo często opisywane jako cieplejsze. Jeśli zależy nam akurat na takim brzmieniu, powinniśmy użyć mikrofonu wielkomembranowego. Może to być szczególnie uzasadnione w przypadku, gdy nasza gitara brzmi bardzo jasno – w takim przypadku mikrofon wielkomembranowy może zapewnić bardziej zbalansowane brzmienie.
W zależności od tego, jak zaawansowany konstrukcyjnie i często również jak drogi jest nasz mikrofon, możemy mieć możliwość wyboru jego charakterystyki kierunkowości. Najczęściej spotykanymi opcjami w przypadku mikrofonów pojemnościowych są charakterystyki kardioidalne lub wszechkierunkowe. Mówiąc w skrócie – charakterystyka wszechkierunkowa pozwala uzyskać bardziej naturalne i transparentne brzmienie niż w przypadku charakterystyki kardioidalnej, ale równocześnie musimy być przygotowani na większą obecność akustyki pomieszczenia. Jeśli akustyka w pomieszczeniu studyjnym jest mniej niż idealna lub też nagrywamy w małym pokoju, charakterystyka kardioidalna może pomóc nam uzyskać lepsze wyniki.
TECHNIKA MIKROFONOWA
Zrozumienie niektórych podstawowych właściwości instrumentu może pomóc nam w podjęciu świadomych decyzji, w jakim miejscu najlepiej umieścić nasz mikrofon(-y). Na przykład niskie częstotliwości są najsilniejsze przy otworze rezonansowym. Z tego też powodu nie ma większego sensu przechwytywać dźwięku gitary z tego miejsca, jeśli chcemy uzyskać zrównoważone brzmienie. Zależnie od stylu muzycznego oraz preferencji bardziej odpowiednie brzmienie można uzyskać stosując następującą technikę z wykorzystaniem mikrofonu Shure KSM141:
UMIESZCZENIE MIKROFONU PRZY MOSTKU
Dźwięk gitary akustycznej jest najbardziej zrównoważony w okolicach mostka. W zależności od sposobu gry gitarzysty możemy zauważyć, że mikrofon może przeszkadzać w swobodnym poruszaniu prawym ramieniem. W takim przypadku najlepszym rozwiązaniem może być ustawienie mikrofonu nieco poniżej mostka i odpowiednie uniesienie go. Alternatywnie możemy rozważyć ustawienie mikrofonu nad mostkiem, w pobliżu ramienia gitarzysty i skierowanie go w dół. W obydwu przypadkach mikrofon powinien znajdować się w odległości od 20 do 30 cm od instrumentu. Jeśli korzystamy z mikrofonu kardioidalnego, jego mniejsza odległość od instrumentu spowoduje wzrost udziału niskich częstotliwości. Wynika to z efektu zbliżeniowego (zobacz, na czym dokładnie on polega, w rozdziale 5 naszego poprzedniego posta).
UMIESZCZENIE MIKROFONU MIĘDZY SZYJKĄ A OTWOREM REZONANSOWYM
Jeśli zależy nam na uzyskaniu jaśniejszego, bardziej perkusyjnego brzmienia, umieszczenie mikrofonu między 13 a 19 progiem spowoduje większy udział w brzmieniu samych strun. W tej pozycji możemy dość łatwo zmieniać udział dolnego pasma przez kierowanie mikrofonu bardziej lub mniej w stronę otworu rezonansowego.
UŻYCIE DWÓCH MIKROFONÓW
Jeśli chcemy uzyskać najlepsze cechy tych obydwu technik, albo chociażby zapewnić sobie możliwość alternatywnego skorzystania z jednej z nich, warto rozważyć użycie dwóch mikrofonów ustawionych w dwóch pozycjach, które zostały opisane powyżej. Gdy sygnały z tych dwóch mikrofonów są wzajemnie połączone przy różnych poziomach głośności, możliwe jest uzyskanie znacznie szerszej palety brzmienia. Możemy myśleć o tym rozwiązaniu jako balansowaniu między jaśniejszym brzmieniem z mikrofonu ustawionego przy szyjce a cieplejszym brzmieniem odbieranym z pudła rezonansowego gitary. W zależności od stylu muzycznego i naszych upodobań odpowiednie połączenie tych dwóch sygnałów może zapewnić najciekawsze brzmienie.
UNIKANIE PROBLEMÓW FAZOWYCH
Jeśli zdecydujemy się na użycie dwóch mikrofonów, należy upewnić się, że sygnały są zgodne w czasie ze sobą. Jeśli nie są one ze sobą zsynchronizowane, może to powodować problemy fazowe i pojawienie się filtra grzebieniowego. Możemy zminimalizować potencjalne problemy fazowe przez ustawienie każdego z mikrofonów w jednakowej odległości od otworu rezonansowego. Jednakże, aby zapewnić większe możliwości w zakresie ustawienia mikrofonów, lepszym rozwiązaniem może być ręczne skorygowanie sygnałów na ścieżce czasu w oprogramowaniu rejestratora lub też przez odwrócenie fazy jednego z kanałów. Jako generalną zasadę można przyjąć to, że jeśli sygnały z tych mikrofonów lepiej brzmią pojedynczo, mamy do czynienia z problemami fazowymi, które wymagają zdiagnozowania i ewentualnej korekty.
Niezależnie od tego, jakiego typu mikrofon lub technikę zdecydujemy się wykorzystać, należy pamiętać, że naszym celem powinno być uchwycenie ogólnego brzmienia gitary lub jeśli wolimy inne określenie, to większego obrazu. Mówiąc ogólnie, ustawienie mikrofonu bliżej instrumentu spowoduje uzyskanie bardziej suchego brzmienia, podczas gdy jego odsuwanie będzie powodować większy udział akustyki pomieszczenia. Jeśli mikrofon jest zbyt blisko gitary, wówczas pojawia się ryzyko uzyskania nienaturalnego brzmienia, które jest charakterystyczne dla jednego elementu instrumentu. Spróbujmy eksperymentować z odległością i pozycją mikrofonu(-ów) i odsłuchiwania rezultatów przy użyciu słuchawek wokółusznych z zamkniętym tyłem. Uzyskanie dobrych wyników na tym etapie pozwoli zaoszczędzić nam godzin zmagań podczas miksowania.
MIKSOWANIE SYGNAŁU GITARY AKUSTYCZNEJ
Na tym etapie naszych prac mamy już ogólne zdefiniowane brzmienie gitary akustycznej. Naszym kolejnym zadaniem jest skupienie się na takim dopasowaniu ścieżki gitary akustycznej, aby znakomicie pasowała ona w kontekście całego miksu. I ponownie można przywołać zasadę, że mniej znaczy więcej, a poniżej w dalszej części przedstawiono kilka typowych przykładów.
KONTROLA DYNAMIKI
Jeśli gitara akustyczna tworzy podstawową strukturę rytmiczną i brzmieniową naszego utworu, niewielka kompresja może pomóc w lepszym współgraniu z resztą naszego miksu.
Parametr stopnia kompresji (ratio) powinniśmy ustawić między 3:1 a 8:1, a następnie ustawić próg graniczny na poziomie, przy którym kompresowane są tylko wartości szczytowe (powinno być to gdzieś w okolicach -6,0 dB). Następnie należy ustawić szybki atak, aby dobrze wtapiać się w miks lub też wolniejszy atak, aby zachować wyraźny atak kostki. Krótki czas zanikania pozwoli kontrolować transjenty, natomiast dłuższy czas zanikania pozwoli uzyskać lepszą ogólną kontrolę wzmocnienia sygnału. Poniżej znajduje się przykład z Logic Pro.
KOREKCJA BARWY - EQ
Najbardziej powszechnym podejściem w użyciu korektora barwy w przypadku gitary akustycznej jest rozpoczęcie od niskich częstotliwości. Większość dolnego pasma w sygnale gitary akustycznej będzie tylko kolidować z najniżej strojonymi instrumentami takimi jak gitara basowa czy bęben basowy. Z tego też powodu sensownym posunięciem może być jego nieznaczne ograniczenie. Spróbujmy podciąć nieco basy korzystając z korektora półkowego, ustawiając punkt graniczny na 80 lub 100 Hz.
Gdy jesteśmy zadowoleni z uzyskanego balansu w paśmie niskich częstotliwości, możemy usunąć niepożądane rezonanse przy użyciu filtrów wartości szczytowych. Spróbujmy przeszukać pasmo w zakresie od 100 do 250 Hz i ograniczyć je w takim stopniu, aby nie powodowały późniejszych problemów.
Na koniec możemy nieco pomóc gitarze akustycznej lepiej odnaleźć się w naszym miksie przez nieznaczne wzmocnienie pasma w okolicach 3 -7 kHz. Tutaj zlokalizowana jest ta część brzmienia, która wpływa na klarowność i prezencję gitary akustycznej. Poniżej znajduje się typowy przykład z Logic Pro.
POGŁOS - REVERB
Jeśli nasze studio nagraniowe nie może poszczycić się znakomitą akustyką, powszechną praktyką jest uzyskiwanie tylko bardzo niewielkiego poziomu naturalnego pogłosu danego pomieszczenia. Akustyka pomieszczeń to cały odrębny dział nauki, ale zazwyczaj połączenie starannej techniki mikrofonowej i paneli akustycznych pozwala w odpowiednim stopniu ograniczyć pogłos pomieszczenia i uzyskać relatywnie „sucho” brzmiące nagranie. O wiele łatwiej jest dodać pogłos do suchego dźwięku niż próbować naprawiać nagranie ze słabą akustyką w tle. Co więcej, rejestrując dźwięk w pomieszczeniach o kontrolowanej akustyce, możemy ustawić mikrofony w większej odległości od gitary, co pozwala uzyskać bardziej holistyczny dźwięk, ale ograniczony do brzmienia samej gitary akustycznej.
Gdy dodajemy pogłos do naszego nagrania, zwykle staramy się zapewnić wrażenie, że wszystko było rejestrowane w takiej samej przestrzeni akustycznej. Podczas tego procesu powinniśmy też uwzględniać umiejscowienie każdego z instrumentów. Na przykład czy chcemy, aby słuchacz miał wrażenie, że dany instrument jest bliżej lub dalej w wybranej przestrzeni? Możemy dość łatwo uzyskać wrażenie głębi sceny muzycznej przez zmianę balansu między sygnałem bezpośrednim a zastosowanym pogłosem. W celu uzyskania bliskiego, intymnego dźwięku musimy tak ustawić proporcje między sygnałami, żeby dźwięk bezpośredni był silny i wyraźny, a pogłos stanowił jedynie delikatne tło. Gdy odwrócimy te proporcje, nasz instrument zacznie się wyraźnie oddalać od słuchacza.
Większość współczesnych programowych rejestratorów dźwięku, takich jak Logic, Pro Tools czy Cubase posiada znakomicie brzmiące pluginy pogłosu, które dają dobre rezultaty już przy ustawieniach domyślnych. Co więcej posiadają one bogatą paletę presetów bardzo różnych przestrzeni akustycznych. Dlatego też podczas rejestrowania ścieżek najlepiej ograniczyć pogłos do minimum, ponieważ późniejsze łączenie różnych emulacji pogłosu może być dość kłopotliwe i prowadzić do uzyskania niezbyt spójnego brzmienia. Jednakże niektóre instrumenty mogą zyskać na dodaniu dodatkowego efektu pogłosu, na przykład pogłosu płytowego, w celu uzyskania charakterystycznych cech brzmieniowych tego instrumentu (dobrym przykładem są tutaj werble). Jeśli chodzi o brzmienie gitary akustycznej, najlepszym podejściem jest użycie pogłosu w celu zapewnienia przestrzeni i szerokości. Jeśli drzemie w nas kreatywne podejście do dźwięku, możemy spróbować dodać trochę linii opóźniającej, z czystym sygnałem umieszczonym z jednej strony i efektem z drugiej. Odpowiednio ustawiając parametry linii opóźniającej możemy uzyskać znacznie szersze brzmienie gitary akustycznej bez stosowania typowego efektu do kształtowania przestrzeni.
PODSUMOWANIE
Zarejestrowanie względnie dobrego brzmienia gitary akustycznej jest relatywnie proste, natomiast uzyskanie znakomitego brzmienia wymaga czasu i cierpliwości. Stosując się do porad z tego artykułu można uzyskać doskonałą bazę do dalszych poszukiwań rozwiązań, które będą najlepiej sprawdzać się w naszym przypadku. Po raz kolejny musimy podkreślić, że najważniejszym w każdym przypadku jest źródło dźwięku. Jeśli włożymy dużo wysiłku w wybór i odpowiednie przygotowanie naszej gitary, a następnie będziemy uważnie słuchać charakteru dźwięku podczas pozycjonowania mikrofonu(-ów), proces miksowania powinien być już pestką.
