REJESTROWANIE I MIKSOWANIE GITAR ELEKTRYCZNYCH

REJESTROWANIE I MIKSOWANIE GITAR ELEKTRYCZNYCH

Udostępnij Facebook Twitter LinkedIn

REJESTROWANIE I MIKSOWANIE GITAR ELEKTRYCZNYCH

Facebook Twitter LinkedIn

Jeśli mówimy o nagrywaniu w studiu, jest wiele czynników, które sprawiają, że gitara elektryczna jest bardzo uniwersalnym instrumentem, ale są też pewne aspekty, które powodują, że jest to instrument stawiający przed muzykiem i realizatorem szereg wyzwań. Na szczęście istnieją pewne wytyczne, które można zastosować w dość szerokim zakresie i wcale nie musi to być technologia kosmiczna, aby uzyskać profesjonalne wyniki. Poniżej przedstawiono kilka podstawowych faktów, które powinniśmy znać.

Gitara elektryczna jest najbardziej powszechnym i ogólnie przyjętym instrumentem w nowoczesnej muzyce popularnej. Co ciekawe, ostatnie badania wskazały, że gitara elektryczna wyprzedziła skrzypce w rankingu najczęściej wybieranych instrumentów muzycznych do nauki dla dzieci. Tradycjonaliści mogą nieco drwić ze zmieniających się upodobań muzycznych, ale faktem jest, że gitary elektryczne są niezwykle wszechstronnymi instrumentami i dlatego też znajdują zastosowanie w wielu stylach muzycznych.

Jeśli mówimy o nagrywaniu w studiu, jest wiele czynników, które sprawiają, że gitara elektryczna jest bardzo uniwersalnym instrumentem, ale są też pewne aspekty, które powodują, że jest to instrument stawiający przed muzykiem i realizatorem szereg wyzwań. Na szczęście istnieją pewne wytyczne, które można zastosować w dość szerokim zakresie i wcale nie musi to być technologia kosmiczna, aby uzyskać profesjonalne wyniki. Poniżej przedstawiono kilka podstawowych faktów, które powinniśmy znać.

KONFIGURACJA – ŹRÓDŁO DŹWIĘKU MUSI BYĆ NAJWYŻSZEJ JAKOŚCI

W przeszłości przedstawiliśmy bardzo wiele różnych technik rejestrowania instrumentów i praktycznie wszystkie one zaczynają się od tego, aby źródło dźwięku było najwyższej jakości. Niektórzy gitarzyści są nieco leniwi, jeśli chodzi o nagrywanie w studiu i przyjmują błędne założenie, że zawsze będzie można „poprawić to w miksie”. To fundamentalne nieporozumienie dotyczące procesu nagrywania ma swój wyraz w tym, że większość wersji demo brzmi surowo i bez ostatecznego szlifu. Chociaż współczesne techniki miksowania pozwalają na osiągnięcie pewnych cudów, to niestety nie prowadzą one zbyt daleko. W takich momentach najlepszym podejściem jest zawsze postawienie sobie prostego pytania: „czy w ten sposób ma brzmieć moje nagranie?”. Jeśli odpowiedź jest negatywna, wówczas przed naciśnięciem dużego czerwonego przycisku RECORD powinnyśmy cofnąć się do podstaw. Oto zagadnienia, którymi powinniśmy się zająć:

1) Czy nasza gitara jest dobrze przygotowana do nagrań?

Ponieważ podkreślamy, że wszystko powinno być najlepsze już u samego źródła, najbardziej logicznym punktem rozpoczęcia prac przygotowawczych jest sam instrument. Stare struny są nie tylko nieprzyjemne w graniu, ale ich brzmienie zazwyczaj jest beznadzieje i są duże problemy z ich strojeniem. Zaleca się, aby w przeddzień każdej sesji nagraniowej zmienić struny na nowe. Po drugie należy dokonać sprawdzenia optymalnych ustawień całego instrumentu i dokonać jego wystrojenia. Źle ustawiona gitara będzie mieć nie tylko niekorzystny wpływ na wygodę gry, ale też, jeśli nie będzie dobrze stroić, możemy stracić znakomicie zagraną partię. Skonsultujmy się ze specjalistą w zakresie optymalizowania ustawień gitary, jeśli te zagadnienia nie są naszą mocną stroną. Alternatywnie, jeśli podejrzewamy, że nasz instrument może nie podołać zadaniu, które nas czeka, warto poważnie rozważyć, czy nie powinniśmy zorganizować innego, odpowiedniejszego do takiej pracy. Pamiętajmy, to jest nasza szansa, aby pomysły zostały utrwalone na taśmie – mówiąc trochę w przenośni. Chyba ostatnią rzeczą, której chcemy, są beznadziejne rezultaty, zanim jeszcze przejdziemy do etapu miksowania!

2) Gdy nasz instrument jest gotowy do gry, bez wątpienia nasza uwaga powinna skierować się w stronę wzmacniacza.

Dostępnych jest wiele różnych wzmacniaczy gitarowych, od konstrukcji lampowych po tranzystorowe, od małych wzmacniaczy combo po duże zestawy koncertowe typu „stack amp”. I chociaż temat wyboru wzmacniacza mógłby stanowić cały duży post, ponownie skupimy się tylko na podstawowych kwestiach.

Jednym z najczęstszych nieporozumień dotyczących wzmacniaczy gitarowych jest przekonanie, że większy znaczy lepszy, głośniej znaczy lepiej, a nawet silniejsze zniekształcenia oznaczają coś lepszego. W rzeczywistości prawdą jest prawie zawsze to, co jest przeciwnością tych poglądów. Znacznie łatwiej jest uzyskać świetnie wyniki z małego wzmacniacza combo, o niewielkiej mocy i z jednym tylko głośnikiem niż nagrywać 100-watowy head podłączony do kolumny z czterema głośnikami. Jest to szczególnie prawdziwe w odniesieniu do małych, domowych lub produkcyjnych studiów nagraniowych, gdzie duży zestaw koncertowy jest po prostu zbyt głośny w stosunku do wielkości pomieszczeń, w których dokonuje się nagrań.

Mały wzmacniacz lampowy, powiedzmy o mocy 15 watów – z mocno rozkręconą gałką wzmocnienia master i czułością wejściową (input gain) ustawioną gdzieś w połowie zakresu – może zapewnić znacznie lepsze i potężniejsze brzmienie niż duży zestaw koncertowy z nieznacznie odkręconą gałką głośności master i silnie nasyconym brzmieniem distortion na stopniu wejściowym. Inaczej mówiąc, przester z przedwzmacniacza bez trzewi stopnia mocy będzie brzmieć raczej „cienko” i „bzycząco”, natomiast im wzmacniacz ma mniejszą moc, tym przy rozsądnym poziomie głośności zdecydowanie łatwiej uzyskać odpowiedni poziom pracy lamp stopnia mocy, co ostatecznie wpływa na zdecydowanie lepsze brzmienie. Spróbujmy tego następnym razem podczas nagrań. Użyjmy wzmacniacza o mniejszej mocy, który słynie z dobrego brzmienia, a możemy być mocno zaskoczeni wynikami.

WYBÓR ODPOWIEDNIEGO MIKROFONU

Gdy będziemy już zadowoleni ze źródła dźwięku, które stanowią nasza gitara oraz wzmacniacz, kolejnym etapem będzie wybór odpowiedniego mikrofonu, który w najbardziej wierny sposób odda nasze precyzyjnie ustawione brzmienie. Nie ma dobrych ani złych opcji, jeśli chodzi o wybór mikrofonu, a jedynie różne opcje i wynikające z nich wyniki. Niezależnie, czy będzie to mikrofon dynamiczny, pojemnościowy lub wstęgowy, wszystkie one są w stanie świetnie oddać znakomite brzmienie gitary, a ostateczny ich wybór jest w bardzo dużym stopniu uzależniony od danego zastosowania oraz osobistych upodobań.

Najczęściej używanym typem mikrofonu do omikrofonowania kolumn głośnikowych jest dynamiczny mikrofon instrumentalny. Jego solidne brzmienie i wyrównana góra w połączeniu ze zdolnością do odbioru bardzo wysokich poziomów ciśnienia akustycznego sprawiają, że jest to mikrofon odpowiedni do nagrywania bardzo różnych brzmień gitary. Co warto zaznaczyć – w większości przypadków – dynamiczne mikrofony instrumentalne są względnie tanie, a dzięki temu nie potrzebujemy dużego budżetu, aby osiągnąć nagrania o profesjonalnej jakości.

Jeśli zależy nam na mocniejszym podkreśleniu w brzmieniu dołu, powinniśmy rozważyć użycie dynamicznego mikrofonu wielkomembranowego. Zwykle mikrofony te mają rozszerzoną charakterystykę częstotliwościową dzięki dużej obudowie oraz dużej membranie, przy równoczesnym zachowaniu wyrównanej i spójnej charakterystyki brzmienia typowych mikrofonów dynamicznych.

Następny typ to mikrofony pojemnościowe. Ich większa czułość oraz szersza charakterystyka częstotliwościowa pozwalają na przechwycenie jaśniejszego, bardziej szczegółowego i otwartego dźwięku. Jeśli właśnie to jest nasz klimat, warto poszukać modelu wielkomembranowego z tłumikiem sygnału -10 lub -15 dB w celu umożliwienia przechwycenia zarówno najniższych częstotliwości, jak też obsługi wysokich poziomów ciśnienia akustycznego (SPL).

Ostatni typ, ale nie mniej ważny, stanowią mikrofony wstęgowe, które były podstawą branży nagraniowej, zanim zostały wyparte przez bardziej wytrzymałe konstrukcje pojemnościowe. Postęp technologiczny sprawił, że obecnie są oferowane mikrofony wstęgowe, które cechują się znacznie większą wytrzymałością i popularność tych konstrukcji w ostatnich latach wyraźnie wzrasta. Mikrofony wstęgowe zasłynęły swoją niezwykle wyrównaną i bardzo szeroką charakterystyką częstotliwościową, bez nadmiernej agresji w brzmieniu, którą czasami wykazują mikrofony pojemnościowe. Z tych powodów wielu inżynierów dźwięku coraz częściej sięga po nie podczas omikrofonowania kolumn gitarowych.

Więcej informacji na temat podstaw dotyczących mikrofonów można znaleźć tutaj.

USTAWIENIE MIKROFONU

Wybór odpowiedniego mikrofonu to dopiero połowa sukcesu. Jeśli już zdecydujemy się na dany model, kolejnym ważnym zagadnieniem będzie takie ustawienie go względem źródła dźwięku, aby uzyskać najlepsze rezultaty. I tutaj podobnie jak wspominaliśmy już w poprzednich postach – poświęcenie sporej ilości czasu temu tematowi ma znaczenie krytyczne. Efekty uzyskane na tym etapie w dużym stopniu zadecydują o ostatecznym wyniku. Niedbałe ustawienie mikrofonu będzie zwykle przyczyną sporego bólu głowy podczas miksowania. Jeśli mądrze wykorzystamy czas na właściwe ustawienie mikrofonu, nasz miks powinien być już gotowy w 80%.

Mikrofon dynamiczny PGA57 użyty do uzyskania wyrównanego, ciepłego brzmienia gitary.

Najbardziej powszechne rozwiązanie w zakresie omikrofonowania kolumny gitarowej jest wyjątkowo proste. Mikrofon dynamiczny ustawiamy kilka centymetrów od grilla kolumny i kierujemy go na środkową część połowy membrany głośnika. Następnie możemy nieznacznie zmieniać pozycję w celu uzyskania najbardziej odpowiedniego dla nas brzmienia. Przesuwając mikrofon w stronę krawędzi głośnika będziemy uzyskiwać bardziej ciepłe brzmienie, natomiast przesuwanie mikrofonu w kierunku kopułki głośnika (jego środka) pozwoli uzyskać jaśniejsze, bardziej agresywne brzmienie.

Jeśli nasz mikrofon dynamiczny posiada kardioidalną charakterystykę kierunkowości, wówczas będziemy musieli również uwzględnić efekt zbliżeniowy. Przejawia się on tym, że im bliżej źródła dźwięku znajduje się mikrofon, tym bardziej wzrasta poziom niskich częstotliwości. Mając to na uwadze i w kontekście całego miksu należy pamiętać, że zbyt duży udział dolnego pasma w sygnale gitary może konfliktować się ze ścieżką gitary basowej oraz bębna basowego. Dlatego też w określonych sytuacjach możemy uzyskać lepsze wyniki odsuwając nieco mikrofon od siatki kolumny. Zwiększenie odległości od głośnika powoduje też, że na rejestrowane brzmienie gitary coraz wyraźniej wpływa akustyka kolumny głośnikowej. Z tego względu, że jest to dość złożony temat, uzyskanie najlepszego dla nas brzmienia będzie zawsze wymagało wykonania szeregu eksperymentów i poświęcenia na nie sporo czasu.

Jak zostało to już wstępnie zaznaczone wcześniej, mikrofony pojemnościowe są bardziej czułe i mają szerszą charakterystykę częstotliwościową w porównaniu do mikrofonów dynamicznych. Użycie ich w przypadku omikrofonowania kolumny gitarowej może zapewnić bardziej szczegółowy i organiczny dźwięk, jeśli właśnie na takim nam zależy.

Jeśli chodzi o ustawienie mikrofonu pojemnościowego, możemy z nim eksperymentować w bardzo podobny sposób, jak to zostało przedstawione wcześniej w przypadku mikrofonu dynamicznego. W większości przypadków mikrofony pojemnościowe będą dawały lepsze wyniki, gdy zapewnimy im nieco większą odległość od głośnika. W tym względzie każde ustawienie mikrofonu w odległości do 50 cm może dać dobre rezultaty. Należy jednak pamiętać, że im ta odległość będzie większa, tym większą rolę zacznie odgrywać pogłos pomieszczenia. Będzie to szczególnie zauważalne w przypadku użycia mikrofonu o charakterystyce wszechkierunkowej. Więcej informacji na temat charakterystyk kierunkowości można znaleźć tutaj.
 

Mikrofon pojemnościowy PGA27 zapewnia jaśniejsze i bogatsze w szczegóły brzmienie gitary.

Odległość oraz pozycja mikrofonu względem głośnika to temat, który wymaga licznych eksperymentów. Im więcej poświęcimy czasu na znalezienie optymalnego ustawienia, tym bardziej uzyskane brzmienie będzie spełniać nasze oczekiwania i pasować do danego gatunku muzycznego. W tym względzie warto zaopatrzyć się w dobrą parę słuchawek studyjnych i eksperymentować z bardzo niewielkimi zmianami pozycji mikrofonu względem membrany głośnika, jego odległości od głośnika czy też typu mikrofonu. Może to trochę potrwać, zanim usłyszymy brzmienie naszego instrumentu, które doskonale wpisuje się w charakter naszej muzyki lub realizowanego materiału.

Nie powinniśmy też zapomnieć, aby eksperymentować też z różnymi ustawieniami tłumików oraz filtrów, które są dostępne w mikrofonach. Te próby są szczególnie ważne w przypadku, gdy do omikrofonowania kolumn gitarowych używamy mikrofonów pojemnościowych, ponieważ zbyt duży udział najniższych częstotliwości, a także wysokie poziomy ciśnienia akustycznego mogą w istotny sposób zdewastować dynamikę naszego nagrania. Połączenie podcięcia niskich częstotliwości i stłumienia sygnału o 10 do 15 dB w mikrofonie zazwyczaj wystarczy, aby osiągnąć zadowalające rezultaty.

Omikrofonowanie kolumny gitarowej w przypadku mikrofonów wstęgowych jest bardzo podobne jak w przypadku mikrofonów pojemnościowych. Musimy jednak pamiętać, że starsze wersje mikrofonów wstęgowych są niezwykle delikatne i w przypadku źródeł o dużej głośności i niewielkiej odległości mikrofonu, uzyskany dźwięk może nie być zadowalający. Nowoczesne mikrofony wstęgowe – takie jak te, które wykorzystują wyjątkową technologię wstęgi Roswellite – rozwiązują ten problem i pozwalają w pełni wykorzystać zalety bardzo wyrównanego i ciepłego brzmienia mikrofonów wstęgowych, bez martwienia się o ich wcześniejsze słabe punkty.

Tłumik (pad) -15 dB jest naszym przyjacielem podczas nagrywania bardzo głośnych źródeł dźwięku, gdy korzystamy z mikrofonów pojemnościowych. 

RÓWNOCZESNE UŻYCIE DWÓCH MIKROFONÓW

W celu uzyskania większej elastyczności i szerszego brzmienia, wielu inżynierów dźwięku używa kombinacji mikrofonów, aby uzyskać brzmienie, które spełnia ich oczekiwania. W tym przypadku możemy wyróżnić dwie techniki:

1) Umieszczamy dwa różne mikrofony tak blisko siebie, jak jest to tylko możliwe w celu uniknięcia przesunięć fazowych i pojawienia się filtra grzebieniowego. Następnie dokonujemy miksowania otrzymanych sygnałów w celu uzyskania pożądanego brzmienia.

2) Umieszczamy jeden mikrofon blisko głośnika, a drugi nieco dalej, zwracając szczególną uwagę na aspekt zgodności fazy sygnałów z tych dwóch mikrofonów.

Bez względu na to, którą technikę podwójnego omikrofonowania wybierzemy, zapewnienie zgodności fazy sygnałów z dwóch mikrofonów jest niezwykle istotne. Jeśli to zignorujemy, możemy uzyskać bardzo słabe brzmienie z powodu wystąpienia zjawiska interferencji. W takim momencie może bardzo przydać się obecność przełącznika odwrócenia fazy sygnału. Dokonując operacji związanych z fazą sygnałów nasz słuch jest najważniejszym instrumentem w ocenie zmian i wyborze tego ustawienia, przy którym wszystko brzmi najlepiej. (Pamiętajmy też, że zawsze możemy wybrać sygnał tylko z jednego mikrofonu.)

Wielkomembranowy mikrofon pojemnościowy PGA27 (dalekie omikrofonowanie) oraz dynamiczny mikrofon instrumentalny PGA57 (bliskie omikrofonowanie)

MIKSOWANIE

Na tym etapie powinniśmy mieć już ogólne brzmienie, z którego jesteśmy zadowoleni. Jeśli tak nie jest, zalecamy cofnąć się do tego miejsca, w którym możemy to naprawić. Celem miksowania nie powinna być już istotna zmiana charakteru zarejestrowanych dźwięków, ale przede wszystkim zastosowanie wobec nich efektów i dopasowanie poziomów ich głośności do uzyskania kompletnego miksu. Poniżej przedstawiono kilka przykładów typowych technik przetwarzania dźwięku gitary elektrycznej.

EFEKTY

Gitarzyści powszechnie korzystają z pedałów efektów. Z jednej strony mogą one stanowić istotną część występu i dlatego też gitarzysta powinien słyszeć je podczas nagrywania. Z drugiej jednak strony nagranie efektów w postaci gotowej ścieżki gitary może znacznie utrudnić proces miksowania, jeśli dojdziemy do wniosku, że dany efekt nie jest już odpowiedni w kontekście całego nagrania. W tym scenariuszu możliwe są dwa rozwiązania.

1) Emulacja brzmienia efektów w torze odsłuchu dla gitarzysty podczas nagrywania.

2) Dobre przygotowanie brzmienia gitary z efektami i zarejestrowanie go w możliwie najlepszy sposób, ale też równoczesne zarejestrowanie czystego sygnału gitary, który w przypadku problemów ze ścieżką z efektami, będzie mógł być ponownie „reampingowany”. Ta technika sprawdza się szczególnie dobrze, ponieważ gitarzyści nie są niczym ograniczani podczas rejestrowania ich partii i mogą w pełni kontrolować swoją grę z użyciem efektów, które często stanowią istotny element ich występu, natomiast realizator dźwięku ma spokojną głowę, że w razie problemów będzie mógł skorzystać z czystego brzmienia gitary.

KONTROLA DYNAMIKI

Kompresja dodana do gitar pozwala bardziej precyzyjnie kontrolować ich poziom oraz przestrzeń w miksie. Stopień zastosowania kompresji sygnału w celu uzyskania satysfakcjonujących wyników zależy od naturalnej kontroli dynamiki przez samego gitarzystę, jak również mikrofonu, który został użyty do zarejestrowania danej partii.

Na przykład mikrofony dynamiczne mają tendencję do wprowadzania niewielkiej, naturalnej kompresji sygnału gitary. Z tego też powodu w przypadku użycia mikrofonu pojemnościowego prawdopodobnie zechcemy zastosować silniejszą kompresję. Natomiast jeśli gitarzysta ma dobrą kontrolę dynamiki swojej gry, wówczas możemy potrzebować tylko nieznacznej kompresji. Uogólniając to zagadnienie, powinniśmy zastosować taki poziom kompresji, jaki jest potrzebny do utrzymania względnie spójnych poziomów i zapewnienia dobrego osadzenia ścieżki w całym miksie. Natomiast nie możemy przesadzać z nadmierną kompresją, ponieważ partię gitary możemy praktycznie pozbawić życia, a nawet doprowadzić do znaczącej zmiany brzmienia.

KOREKCJA BARWY (EQ)

Typowe zastosowanie korektora barwy w przypadku gitary elektrycznej polega przede wszystkim na usunięciu niepożądanego dołu, ograniczenie kartonowego brzmienia w średnim paśmie i wzmocnienie góry w celu lepszego przebijania się w miksie. Poniżej przedstawiamy kilka przykładów, jak to osiągnąć.

Duży udział niskich częstotliwości w ścieżce gitary może brzmieć dobrze, gdy odsłuchujemy ją indywidualnie, natomiast w kontekście całego miksu mogą one być już nadmierne, gdy nałożą się z dźwiękami gitary basowej oraz bębna basowego. Powinniśmy dokonać prób z użyciem filtra górnoprzepustowego w celu podcięcia niskich częstotliwości, gdy odsłuchujemy gitarę w towarzystwie basu i bębna basowego. Ustawmy filtr w takiej pozycji, gdy miks brzmi czysto, ale bez nadmiernej utraty energii, jaką chcemy uzyskać.

Kartonowe brzmienie w przypadku gitar może pojawić się w zakresie 100 – 250 Hz. W celu zlokalizowania problemu powinniśmy eksperymentować z ustawieniem dobroci korekcji (Q) i poziomu wzmocnienia w celu szybkiego wykrycia pasma częstotliwości, gdzie on występuje, a następnie odpowiedniego stłumienia go.

W celu uzyskania bardziej agresywnego i zadziornego brzmienia gitary możemy spróbować wzmocnić częstotliwości w zakresie od 2 do 6 kHz. To może też pomóc przebić się gitarze w dość zatłoczonym miksie.

Przykład użycia korektora barwy do ograniczenia kartonowego brzmienia gitary i uzyskania większego „pazura”.

POGŁOS (REVERB)

Powszechną praktyką jest nagrywanie gitar z użytym pogłosem wzmacniacza – szczególnie w przypadku, jeśli dany wzmacniacz ma wbudowany dobrze brzmiący pogłos sprężynowy. Jednak podobnie jak w przykładzie użycia efektów, elastyczność i możliwość późniejszej kontroli brzmienia jest ceną, jaką płacimy za rejestrowanie sygnału z użytym pogłosem. Ponownie musimy zdecydować, czy chcemy mieć dalszy wpływ na kontrolę brzmienia. W każdym przypadku użycie pogłosu ma na celu stworzenie wrażenia, że wszystko było rejestrowane w tej samej przestrzeni. W przypadku gitar, niewielki udział pogłosu (taki jak wspomniany wcześniej pogłos sprężynowy) w połączeniu w odrobiną pogłosu typu room z pluginu będzie już wystarczający do zapewnienia odpowiedniego brzmienia gitary i właściwego odczucia przestrzeni.

Większość nowoczesnych programowych rejestratorów cyfrowych jest oferowana z dobrymi wtyczkami pogłosu i posiada do natychmiastowego użycia bogaty zestaw presetów obejmujących szeroki wybór symulowanych przestrzeni. Spróbujmy użyć ich jako punkt wyjścia, a następnie już precyzyjnie dopasujmy jeden z nich zgodnie z naszym upodobaniem. Dokonując niewielkich zmian w ustawieniach takich jak wstępne opóźnienie czy też korektor barwy pogłosu, podobnie jak to przedstawiliśmy w poście opisującym rejestrowanie wokalu, powinniśmy szybko uzyskać bardzo profesjonalne rezultaty.

PODSUMOWANIE

Uzyskanie podręcznikowego brzmienia gitary elektrycznej jest niemożliwe, ponieważ ten instrument nie ma swojego prawdziwego naturalnego brzmienia. Ścieżka gitary jest dodawana do ekstremalnie zróżnicowanych stylów muzycznych i może mieć niezliczone oblicza. To wszystko sprawia, że jedynym nasuwającym się wnioskiem jest to, że odpowiednie brzmienie gitary jest takie, które właśnie nam się podoba. Podobnie jak w przypadku wszystkich innych przykładów rejestrowania dźwięku, zdecydowanie zachęcamy do zwracania uwagi na drobne szczegóły. Czas poświęcony na tym etapie jest niezwykle istotny w dalszych działaniach. Jeśli możemy już na samym początku uzyskać materiał najwyższej jakości, reszta staje się niezwykle prosta. Miłego nagrywania!